آیت الله رمضانی: مدیریت بر خود مقدمه تمام مدیریت‌هاست/ مسئولیت، طعمه‌ای برای جمع آوری ثروت نیست؛ فرصتی برای خدمت است
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) اظهار داشت: در اخلاق اداری باید مدیریت و زندگی جمعی را تجربه کنیم، اگر این عرصه را تجربه نکنیم موفق نخواهیم بود و کسی که در زندگی جمعی مشکل داشته باشد، نمی تواند با افراد ارتباط برقرار کند.
دومین جلسه از سسله جلسات درس اخلاق با عنوان "اخلاق اداری" صبح امروز پنج شنبه 30 تیر 1401 با سخنرانی دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) در سالن اجتماعات مجمع و با حضور مدیران و کارکنان این سازمان بین المللی در شهر قم برگزار شد.
آیت الله «رضا رمضانی» در این جلسه، اعیاد قربان، غدیر خم، ولادت امام موسی کاظم(ع) و ایام مباهله را تبریک گفت و اظهار داشت: مباهله ابعاد معنوی بسیاری دارد و لازم است به بحث مباهله بیشتر توجهداشته باشیم و درباره آن گفتگو کنیم.
وی با بیان اینکه باید رفتار خود را به رفتار امامان نزدیک کنیم، افزود: همه مردم در مرحله ابتلا و آزمایش الهی هستند. در زیارت جامعه کبیره درباره اهل بیت(ع) آمده است که "و الباب المبتلی به الناس" وجود ائمه(ع) برای این است که مؤمنان در امتحانات رشد کنند.
* اخلاق قابل تغییر است
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) با اشاره به اینکه اخلاق قابل تغییر است، اضافه کرد: خداوند اراده را در انسان قرار داده تا اخلاق خود را رشد دهد و به فضائل اخلاقی در ابعاد فردی، اجتماعی و الهی برسد. ضرورت دارد تا در اخلاق اداری، زندگی و زیست جمعی را تمرین کنیم.
وی در بیان دلایل امکان تغییر اخلاق اظهار داشت: اینکه انسان پشیمان می شود به دلیل آن است که می توانست کار بهتری انجام دهد یا مشورت بگیرد. همچنین قانون مجازات برای منع از افعال مجرمانه است و انسان می تواند در اخلاق خود بازنگری کند. از سوی دیگر، لزوم تعلیم و تربیت فردی، خانوادگی و اجتماعی، نشان دهنده این است که تربیت امر ممکنی است و اخلاق قابل تغییر است.
* انسان باید تن، عقل و نفس خود را مدیریت کند
استاد سطوح عالی دروس حوزه علمیه تأکید کرد: مدیریتی وجود دارد که هر انسان باید آن را تجربه کند و استثناء ندارد و آن "مدیریت خود" است. در مقوله "خود مدیریتی" که از نگاه دینی همان تزکیه و ارتقای فضایل نفسانی است، ما هر لحظه عقب هستیم و لازم است که هر لحظه در توسعه آن کوشش کنیم. در روایات آمده است که بهترین مدیر کسی است که خود را مدیریت کند.
وی با بیان اینکه انسان باید تن، عقل و نفس خود را مدیریت کند، ادامه داد: انسان اگر "نفس" را مدیریت کند به فضیلت و فضائل می رسد و اگر آن را مدیریت نکند به رذیلت و رذائل دچار می شود. به دلیل عدم مدیریت نفس، انسان از تخلق به بسیاری فضائل باز می ماند و از ظرفیت عقل و نفس خود استفاده نمی کند و استعدادهایش هدر می روند؛ این کار نه موجب ضرر، بلکه عامل خسران می شود و سرمایه را از دست می دهیم. بر اساس آیه "يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَىٰ تِجَارَةٍ تُنْجِيكُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ " ایمان به خدا در رأس استفاده از سرمایه ها است.
آیت الله رمضانی همچنین گفت: حضرت علی(ع) در پاسخ به کسی که دنیا را مذمت می کرد، فرمود، خودتان را مذمت کنید نه دنیا را؛ چون دنیا پدیده و مخلوق خداست و پدیده و مخلوق، مذمت و نکوهش نمی خواهد. یا بر اساس روایت دیگری از امیرالمومنین(ع) دنیا "مَسْجِدُ أَحِبَّاءِ اللَّهِ وَ مُصَلَّى مَلَائِكَةِ اللَّهِ وَ مَهْبِطُ وَحْيِ اللَّهِ وَ مَتْجَرُ أَوْلِيَاءِ اللَّهِ" دنیا محل تجارت اولیای خدا است. یا در تعبیر دیگری دنیا مزرعه خیر معرفی شده است.
وی با تأکید مجدد بر "مدیریت خود"، افزود: در مدیریت خود و مدیریت زبان، چشم، گوش، دست و پا ضعیف هستیم. اگر کسی به ما بی احترامی کند، ناراحت می شویم، عصبی می شویم و خوی انتقام می گیریم؛ و کلام ما تلخ و گزنده می شود. مهم این است که ما اخلاق مهذب داشته باشیم. ممکن است کسی در عرفان و توحید هم بخواند و بداند اما اگر نفس را تهذیب نکرده باشد آن دانش بی ارزش خواهد بود.
* مدیریت بر خود مقدمه ی تمام مدیریت هاست
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) با بیان اینکه مدیریت بر خود مقدمه ی تمام مدیریت هاست، اضافه کرد: ارزیابی انسان در طاعت و معصیت و مصیبت تنها زمانی امکان پذیر است که شخص در موقعیت های آنها قرار بگیرد. در مواجهه و میدان عمل است که انسان شناخته می شود. اینکه انسان چیزی نداشته باشد و زاهد باشد، هنر نیست و اینکه فردی در انزوا زندگی کند و اخلاقی باشد اهمیت ندارد مهم آن است که در اجتماع باشد و انسان در اجتماع مورد ارزیابی قرار می گیرد. در اجتماع نباید با چند تعریف و عبارت مغرور شویم، در روایتی آمده است که خدا به یکی از پیامبران وحی کرد که گنهکاران را بشارت ده و صدیقین را بترسان؛ چون گنهکاران را می بخشم اما صدیقین در معرض عجب قرار دارند و باید مراقبت بیشتری داشته باشند. صدیقین نباید به عبادات خود مغرور شوند و آنان را عجب بگیرد.
وی تأکید کرد: همه ما از طرف خداوند مأمور هستیم و مأموریت داریم تا خودسازی کرده و خود را مدیریت کنیم. لذا لازم است بفهمیم برای چه خلق شده ایم، باید استاد اخلاق ببینم و از او استفاده کنیم. نَفَس اخلاقی اساتید اخلاق و صاحبان نفس، واقعا تأثیرگذار است و انسان را متحول می کند. اهل بیت(ع) در واقعه مباهله، همان صاحب نفسانند، و به همین دلیل مسیحیان نجران عقب نشینی کردند.
استاد سطوح عالی دروس حوزه علمیه عنوان کرد: مدیریت بر نفس، آراستگی صفات؛ و تربیت عقل، حکمت را به ارمغان می آورد. البته شرط تربیت نفس این است که انسان تربیت را از جوارح شروع کند. حضرت علی عليه السلام می فرماید: "ذَكِّ قلبَكَ بالأدبِ". قلبت را با ادبْ فروزان كن. لذا باید ابتدا تربیت زبان، گوش، چشم و ... را آغاز کنیم و به همین دلیل است که امیرالمومنین(ع) در خطبه همام در وصف متقین به زبان، چشم، منطق و ... اشاره می کند. به حدّی اخلاق مهم است که خداوند در قرآن در آیه "فَبِما رَحمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُم ۖ وَلَو كُنتَ فَظًّا غَليظَ القَلبِ لَانفَضّوا مِن حَولِكَ" ، اخلاق خوب پیامبر(ص) را می ستاید.
* باید مدیریت و زندگی جمعی را تجربه کنیم
وی درباره اخلاق اداری گفت: در اخلاق اداری باید مدیریت و زندگی جمعی را تجربه کنیم، اگر این عرصه را تجربه نکنیم موفق نخواهیم بود و کسی که در زندگی جمعی مشکل داشته باشد، نمی تواند با افراد ارتباط برقرار کند.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) ادامه داد: در روایتی، پیامبر(ص) فرمود که "عَلَيْكُمْ بِمَكَارِمِ اَلْأَخْلاَقِ" به رفعت و بزرگواری نفس تان بپردازید. در علم اخلاق دو اصطلاح "مکارم" و "محاسن" وجود دارد. مکارم به درون خود انسان و جنبه تربیت نفسانی ارتباط دارد و به بزرگواری، مناعت طبع و روحیه بزرگی اطلاق می شود و در این بخش انسان باید فضائل فراموش شده را احیاء کند. اما "محاسن" به برخورد با دیگران و مواجهات فضیلت محور مرتبط است. برای نمونه، درباره فردی "حسن خلق" اطلاق می شود که اخلاق خوبی از او دیده باشیم.
وی با تأکید بر رعایت زیست جمعی گفت: برخی رفیق بزم هستند و نه رفیق رزم؛ در رزم، برخی ادعای زیادی دارند اما نمی توانند یک روز کار جمعی انجام دهند. در قرآن نیز، آیات زیست جمعی بیشتر از آیات زیست فردی است. همچنین مباحث فقه اجتماعی بیشتر از مباحث فقه فردی است و هیچ مبحث فقه فردی نیست که تأثیر اجتماعی نداشته باشد.
* درسنامه زیست جمعی تدوین شود
آیت الله رمضانی بر لزوم تدوین درسنامه زیست جمعی، ادامه داد: در موقعیت های مختلف زیست جمعی باید، درسنامه های متفاوت داشته باشیم. امیرالمومنین(ع) به مالک اشتر، محمد بن ابی بکر و سایر امرا برای مواجهه با مردم درسنامه می داد.
وی با بیان اینکه در زیست اجتماعی باید بر مشترکات تأکید کنیم افزود: باید مشترکات را افزایش دهیم؛ در این صورت است که به متن می پردازیم و هر مقدار به مفترقات بپردازیم، حواشی زیاد و آرامش از نیروها سلب می شود. در صورت تأکید بر مشترکات و مثبت اندیشی و مثبت نگری، سلامت روان و آرامش خواهیم داشت.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) ادامه داد: اگر آرامش از مجموعه اداری سلب شود در کار کوتاهی خواهد شد، و وجود اهل وجدان را اندوه و غم می گیرد. کسی که در کار کوتاهی کند مبتلا به اندوه و اضطراب می شود. لذا در محیط کار باید آرامش باشد آن هم با تجربه زندگی جمعی، اگر زندگی جمعی تجربه نشود، مدیریت به صورت صحیح اعمال نمی شود. همچنین باید محیط کار را بشناسیم و بدانیم که در مجمع، باید جهانی فکر کنیم؛ چون وظیفه مجمع جهانی اهل بیت(ع)، تمشیت امور شیعیان جهان است.
وی در پایان گفت: به تعبیر حضرت علی(ع)، مدیریت طعمه نیست بلکه امانت است. باید از فرصت برای خدمت استفاده کرد و اگر از فرصت ها استفاده نکنیم تبدیل به تهدید خواهد شد. قبول مسئولیت فرصت و طعمه ای برای جمع آوری ثروت و قدرت نیست، بلکه فرصتی برای خدمت است و فرصت همیشگی نیست و چند سال دیگر از ما سلب می شود؛ لذا باید قدردان فرصت ها باشیم.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) اظهار داشت: در اخلاق اداری باید مدیریت و زندگی جمعی را تجربه کنیم، اگر این عرصه را تجربه نکنیم موفق نخواهیم بود و کسی که در زندگی جمعی مشکل داشته باشد، نمی تواند با افراد ارتباط برقرار کند.
دومین جلسه از سسله جلسات درس اخلاق با عنوان "اخلاق اداری" صبح امروز پنج شنبه 30 تیر 1401 با سخنرانی دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) در سالن اجتماعات مجمع و با حضور مدیران و کارکنان این سازمان بین المللی در شهر قم برگزار شد.
آیت الله «رضا رمضانی» در این جلسه، اعیاد قربان، غدیر خم، ولادت امام موسی کاظم(ع) و ایام مباهله را تبریک گفت و اظهار داشت: مباهله ابعاد معنوی بسیاری دارد و لازم است به بحث مباهله بیشتر توجهداشته باشیم و درباره آن گفتگو کنیم.
وی با بیان اینکه باید رفتار خود را به رفتار امامان نزدیک کنیم، افزود: همه مردم در مرحله ابتلا و آزمایش الهی هستند. در زیارت جامعه کبیره درباره اهل بیت(ع) آمده است که "و الباب المبتلی به الناس" وجود ائمه(ع) برای این است که مؤمنان در امتحانات رشد کنند.
* اخلاق قابل تغییر است
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) با اشاره به اینکه اخلاق قابل تغییر است، اضافه کرد: خداوند اراده را در انسان قرار داده تا اخلاق خود را رشد دهد و به فضائل اخلاقی در ابعاد فردی، اجتماعی و الهی برسد. ضرورت دارد تا در اخلاق اداری، زندگی و زیست جمعی را تمرین کنیم.
وی در بیان دلایل امکان تغییر اخلاق اظهار داشت: اینکه انسان پشیمان می شود به دلیل آن است که می توانست کار بهتری انجام دهد یا مشورت بگیرد. همچنین قانون مجازات برای منع از افعال مجرمانه است و انسان می تواند در اخلاق خود بازنگری کند. از سوی دیگر، لزوم تعلیم و تربیت فردی، خانوادگی و اجتماعی، نشان دهنده این است که تربیت امر ممکنی است و اخلاق قابل تغییر است.
* انسان باید تن، عقل و نفس خود را مدیریت کند
استاد سطوح عالی دروس حوزه علمیه تأکید کرد: مدیریتی وجود دارد که هر انسان باید آن را تجربه کند و استثناء ندارد و آن "مدیریت خود" است. در مقوله "خود مدیریتی" که از نگاه دینی همان تزکیه و ارتقای فضایل نفسانی است، ما هر لحظه عقب هستیم و لازم است که هر لحظه در توسعه آن کوشش کنیم. در روایات آمده است که بهترین مدیر کسی است که خود را مدیریت کند.
وی با بیان اینکه انسان باید تن، عقل و نفس خود را مدیریت کند، ادامه داد: انسان اگر "نفس" را مدیریت کند به فضیلت و فضائل می رسد و اگر آن را مدیریت نکند به رذیلت و رذائل دچار می شود. به دلیل عدم مدیریت نفس، انسان از تخلق به بسیاری فضائل باز می ماند و از ظرفیت عقل و نفس خود استفاده نمی کند و استعدادهایش هدر می روند؛ این کار نه موجب ضرر، بلکه عامل خسران می شود و سرمایه را از دست می دهیم. بر اساس آیه "يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَىٰ تِجَارَةٍ تُنْجِيكُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ " ایمان به خدا در رأس استفاده از سرمایه ها است.
آیت الله رمضانی همچنین گفت: حضرت علی(ع) در پاسخ به کسی که دنیا را مذمت می کرد، فرمود، خودتان را مذمت کنید نه دنیا را؛ چون دنیا پدیده و مخلوق خداست و پدیده و مخلوق، مذمت و نکوهش نمی خواهد. یا بر اساس روایت دیگری از امیرالمومنین(ع) دنیا "مَسْجِدُ أَحِبَّاءِ اللَّهِ وَ مُصَلَّى مَلَائِكَةِ اللَّهِ وَ مَهْبِطُ وَحْيِ اللَّهِ وَ مَتْجَرُ أَوْلِيَاءِ اللَّهِ" دنیا محل تجارت اولیای خدا است. یا در تعبیر دیگری دنیا مزرعه خیر معرفی شده است.
وی با تأکید مجدد بر "مدیریت خود"، افزود: در مدیریت خود و مدیریت زبان، چشم، گوش، دست و پا ضعیف هستیم. اگر کسی به ما بی احترامی کند، ناراحت می شویم، عصبی می شویم و خوی انتقام می گیریم؛ و کلام ما تلخ و گزنده می شود. مهم این است که ما اخلاق مهذب داشته باشیم. ممکن است کسی در عرفان و توحید هم بخواند و بداند اما اگر نفس را تهذیب نکرده باشد آن دانش بی ارزش خواهد بود.
* مدیریت بر خود مقدمه ی تمام مدیریت هاست
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) با بیان اینکه مدیریت بر خود مقدمه ی تمام مدیریت هاست، اضافه کرد: ارزیابی انسان در طاعت و معصیت و مصیبت تنها زمانی امکان پذیر است که شخص در موقعیت های آنها قرار بگیرد. در مواجهه و میدان عمل است که انسان شناخته می شود. اینکه انسان چیزی نداشته باشد و زاهد باشد، هنر نیست و اینکه فردی در انزوا زندگی کند و اخلاقی باشد اهمیت ندارد مهم آن است که در اجتماع باشد و انسان در اجتماع مورد ارزیابی قرار می گیرد. در اجتماع نباید با چند تعریف و عبارت مغرور شویم، در روایتی آمده است که خدا به یکی از پیامبران وحی کرد که گنهکاران را بشارت ده و صدیقین را بترسان؛ چون گنهکاران را می بخشم اما صدیقین در معرض عجب قرار دارند و باید مراقبت بیشتری داشته باشند. صدیقین نباید به عبادات خود مغرور شوند و آنان را عجب بگیرد.
وی تأکید کرد: همه ما از طرف خداوند مأمور هستیم و مأموریت داریم تا خودسازی کرده و خود را مدیریت کنیم. لذا لازم است بفهمیم برای چه خلق شده ایم، باید استاد اخلاق ببینم و از او استفاده کنیم. نَفَس اخلاقی اساتید اخلاق و صاحبان نفس، واقعا تأثیرگذار است و انسان را متحول می کند. اهل بیت(ع) در واقعه مباهله، همان صاحب نفسانند، و به همین دلیل مسیحیان نجران عقب نشینی کردند.
استاد سطوح عالی دروس حوزه علمیه عنوان کرد: مدیریت بر نفس، آراستگی صفات؛ و تربیت عقل، حکمت را به ارمغان می آورد. البته شرط تربیت نفس این است که انسان تربیت را از جوارح شروع کند. حضرت علی عليه السلام می فرماید: "ذَكِّ قلبَكَ بالأدبِ". قلبت را با ادبْ فروزان كن. لذا باید ابتدا تربیت زبان، گوش، چشم و ... را آغاز کنیم و به همین دلیل است که امیرالمومنین(ع) در خطبه همام در وصف متقین به زبان، چشم، منطق و ... اشاره می کند. به حدّی اخلاق مهم است که خداوند در قرآن در آیه "فَبِما رَحمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُم ۖ وَلَو كُنتَ فَظًّا غَليظَ القَلبِ لَانفَضّوا مِن حَولِكَ" ، اخلاق خوب پیامبر(ص) را می ستاید.
* باید مدیریت و زندگی جمعی را تجربه کنیم
وی درباره اخلاق اداری گفت: در اخلاق اداری باید مدیریت و زندگی جمعی را تجربه کنیم، اگر این عرصه را تجربه نکنیم موفق نخواهیم بود و کسی که در زندگی جمعی مشکل داشته باشد، نمی تواند با افراد ارتباط برقرار کند.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) ادامه داد: در روایتی، پیامبر(ص) فرمود که "عَلَيْكُمْ بِمَكَارِمِ اَلْأَخْلاَقِ" به رفعت و بزرگواری نفس تان بپردازید. در علم اخلاق دو اصطلاح "مکارم" و "محاسن" وجود دارد. مکارم به درون خود انسان و جنبه تربیت نفسانی ارتباط دارد و به بزرگواری، مناعت طبع و روحیه بزرگی اطلاق می شود و در این بخش انسان باید فضائل فراموش شده را احیاء کند. اما "محاسن" به برخورد با دیگران و مواجهات فضیلت محور مرتبط است. برای نمونه، درباره فردی "حسن خلق" اطلاق می شود که اخلاق خوبی از او دیده باشیم.
وی با تأکید بر رعایت زیست جمعی گفت: برخی رفیق بزم هستند و نه رفیق رزم؛ در رزم، برخی ادعای زیادی دارند اما نمی توانند یک روز کار جمعی انجام دهند. در قرآن نیز، آیات زیست جمعی بیشتر از آیات زیست فردی است. همچنین مباحث فقه اجتماعی بیشتر از مباحث فقه فردی است و هیچ مبحث فقه فردی نیست که تأثیر اجتماعی نداشته باشد.
* درسنامه زیست جمعی تدوین شود
آیت الله رمضانی بر لزوم تدوین درسنامه زیست جمعی، ادامه داد: در موقعیت های مختلف زیست جمعی باید، درسنامه های متفاوت داشته باشیم. امیرالمومنین(ع) به مالک اشتر، محمد بن ابی بکر و سایر امرا برای مواجهه با مردم درسنامه می داد.
وی با بیان اینکه در زیست اجتماعی باید بر مشترکات تأکید کنیم افزود: باید مشترکات را افزایش دهیم؛ در این صورت است که به متن می پردازیم و هر مقدار به مفترقات بپردازیم، حواشی زیاد و آرامش از نیروها سلب می شود. در صورت تأکید بر مشترکات و مثبت اندیشی و مثبت نگری، سلامت روان و آرامش خواهیم داشت.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) ادامه داد: اگر آرامش از مجموعه اداری سلب شود در کار کوتاهی خواهد شد، و وجود اهل وجدان را اندوه و غم می گیرد. کسی که در کار کوتاهی کند مبتلا به اندوه و اضطراب می شود. لذا در محیط کار باید آرامش باشد آن هم با تجربه زندگی جمعی، اگر زندگی جمعی تجربه نشود، مدیریت به صورت صحیح اعمال نمی شود. همچنین باید محیط کار را بشناسیم و بدانیم که در مجمع، باید جهانی فکر کنیم؛ چون وظیفه مجمع جهانی اهل بیت(ع)، تمشیت امور شیعیان جهان است.
وی در پایان گفت: به تعبیر حضرت علی(ع)، مدیریت طعمه نیست بلکه امانت است. باید از فرصت برای خدمت استفاده کرد و اگر از فرصت ها استفاده نکنیم تبدیل به تهدید خواهد شد. قبول مسئولیت فرصت و طعمه ای برای جمع آوری ثروت و قدرت نیست، بلکه فرصتی برای خدمت است و فرصت همیشگی نیست و چند سال دیگر از ما سلب می شود؛ لذا باید قدردان فرصت ها باشیم.