ملائکه، مطیع محض خدا هستند | ماهیت جن و ملک در قرآن کریم
عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت(ع) گفت: در مورد ملائکه تفاسیر مختلفی شده است؛ برخی که گرایشات علمی دارند، نیروها و قدرت‌های موجود در عالم را همان ملائکه می‌دانند که خیلی دور از واقع است؛ زیرا قرآن کریم آنان را موجوداتی صاحب شعور و حتی اراده می‌داند که البته هیچ وقت عصیان ندارند.
به گزارش پایگاه رسمی اطلاع رسانی مجمع جهانی اهل بیت (ع) - آیت‌الله «مهدی هادوی تهرانی» عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) و استاد درس خارج حوزه علمیه، شنبه اول اردیبهشت ماه در ادامه جلسات تفسیری خود به آیات ۲۶ تا ۳۰ سوره مبارکه مدثر پرداخت که متن سخنان وی به شرح زیر است:
سَأُصْلِيهِ سَقَرَ؛ وَمَا أَدْرَاكَ مَا سَقَرُ ﴿۲۷﴾ لَا تُبْقِي وَلَا تَذَرُ ﴿۲۸﴾ لَوَّاحَةٌ لِلْبَشَرِ ﴿۲۹﴾ عَلَيْهَا تِسْعَةَ عَشَرَ ﴿۳۰﴾ وَمَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَائِكَةً وَمَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً لِلَّذِينَ كَفَرُوا لِيَسْتَيْقِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا وَلَا يَرْتَابَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَالْمُؤْمِنُونَ وَلِيَقُولَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْكَافِرُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَمَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ وَمَا هِيَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْبَشَرِ.
خداوند در ابتدای این سوره خطاب از روی انذار داد و در فراز دوم یعنی از آیه هشتم به دشواری روز قیامت اشاره کرد و فرمود: این روز روزی سخت و طولانی خواهد بود و در فراز سوم این سوره داستان ولید بن مغیره مخزومی مطرح شد. یعنی به او گزارش دادند که پیامبر(ص) کلماتی عربی بیان می‌کند و تو که با ادبیات عرب آشنا هستی برو ببین محمد چه می گوید؛ او وقتی نزد پیامبر(ص) رفت و کلمات قرآن را شنید به شدت متاثر شده و دستان او شروع به لرزیدن کرد و قریش فکر کردند او مسلمان شده؛ ابوجهل به او معترض شد و او هم گفت سخنان محمد(ص) سخنی است که پوست انسان را می‌لرزاند. ولی او بر خلاف حقیقت، این سخنان را جادو دانست.
خداوند در فراز سوم فرمود: ذَرْنِي وَمَنْ خَلَقْتُ وَحِيدًا؛ یعنی او را رها کن من تنها او را خلق کردم و مال فراوانی هم به او دادم و او دشمن آیات ماست. بعد هم به نحوه تفکر و اندیشه ولید لعنت فرستاد و فرمود او مرده باد. در فراز دیگر هم به بحث جهنم پرداخت و فرمود: آنان را در سقر خواهیم انداخت و به توصیف سقر پرداخت و تاکید کرد که همه وجود افراد جهنمی را می‌سوزاند و هیچ چیز از آنان باقی نخواهد گذاشت.
چرا ۱۹ موکل برای جهنم؟
آیه ۳۰ هم فرموده است که ۱۹ فرشته موکلان جهنم و سقر هستند؛ البته در آیه ۲۰ به ملائکه اشاره ندارد ولی در آیه بعد مشخص می‌شود که مراد از عدد ۱۹ تعداد فرشتگان هستند که البته علامه طباطبایی فرموده است که این ابهام نشانه عظمت است. خدا خواسته است بزرگی و عظمت را در این ابهام به کفار نشان دهد زیرا کافران مطالبی از ملک و جن می‌دانستند و اینکه فقط ۱۹ ملک موکل سقر است را به تمسخر می‌گرفتند و می‌گفتند که شما قریشیان که جمعیت زیادی هستید از پس ۱۹ تا برنمی‌آیید؟ خداوند در طولانی‌ترین آیه یعنی ۳۱ توضیح داده است که اصحاب النار مسئولان اداره و مدیریت سقر هستند. اصحاب النار در اینجا به معنای دوزخیان نیست و مراد ملائکه موکل‌اند.
این ملائکه مطیع محض خدا هستند و هیچ نوع مخالفتی با اوامر الهی ندارند و قدرت آنان هم عجیب و غریب است و با قدرت بشری قابل قیاس نیست؛ شیخ طوسی در مورد ملک آورده است که فرشته خلق عظیمی دارد؛ قدرت فراوان دارد و واجد نفس کریم است؛ البته این که حقیقت فرشتگان چیست بر ما پوشیده است.
شیخ طوسی که در حدیث و تفسیر و کلام و رجال سرآمد است، نگاه مادی به ملک و جن دارد و می‌گوید خصوصیات ماده اینها فرق دارد؛ طبق قرآن کریم جن مادی است هرچند از بخشی از عالم ماده است که ما نمی‌توانیم آن را ببینیم و اصطلاحا متعلق به ماده تاریک عالم هستند اما در مورد فرشتگان، متکلمینی چون شیخ طوسی آنان را مادی می‌دانند ولی فلاسفه خیر و آن را از عالم مجردات و عقل می‌دانند. عالم عقل هم بالاتر از عالم مثال و عالم مثال بالاتر از عالم ماده است.
ماهیت جن و ملک
در مورد ملائکه تفاسیر مختلفی شده است؛ برخی که گرایشات علمی دارند نیروها و قدرت‌های موجود در عالم را همان ملائکه می‌دانند که خیلی دور از واقع است زیرا قرآن کریم آنان را موجوداتی صاحب شعور می‌داند و حتی اراده که البته هیچ وقت عصیان ندارند.
خداوند در آیه مورد بحث فرمود: اینها مطیع محض هستند و چیزی نیست که بتوانند دستورات را کم و زیاد کنند. ولی چرا ۱۹ عدد و به تعبیر قرآن تسعه عشر؛ خود قرآن کریم علت این مسئله را فتنه و آزمونی برای انسان‌ها دانسته است؛ شیخ طوسی در تبیان فرموده است که فتنه مشکل و سختی است که آنچه در باطن انسان است بروز می‌دهد؛ زیرا افراد در حالتی که گرفتار نیستند بر خودشان کنترل دارند و خود را مؤمن نشان می‌دهند در حالی که ایمان ندارند و درون خود را بروز نمی‌دهند. خود را خوش اخلاق نشان می‌دهند در حالی که عصبانی هستند و به تعبیر آیت‌الله بهاء‌الدینی بازیگر هستند ولی فتنه وضعیتی است که باعث تجلیات درونی انسان و مکنونات او شده و بخل او یا نیکی او بروز می‌یابد.
خدا فرموده یکی از دلایلی که عدد ۱۹ تعیین شده؛ آزمونی برای کافران است. اینکه تعداد موکلان جهنم ۱۹ فرشته هستند در کتب پیشین مسیحی و یهودی هم آمده است و نشان‌دهنده مبدا الهی قرآن کریم است تا دشمنان پیامبر(ص) به صدق دعوت او یقین بیابند و بر ایمان اهل ایمان به پیامبر(ص) هم افزوده شود.
در انتهای این آیه اشاره فرموده است که خداوند مطلبی را در این آیات بیان فرموده است که عده‌ای آن را می‌پذیرند و به آن ایمان دارند ولی عده‌ای هم آن را نمی‌پذیرند یعنی ما گفتیم تعداد ملائکه سقر ۱۹ عدد است ولی برخی این عدد را نشانه بی حساب و کتاب بودن می‌دانند ولی برخی یقین می‌کنند که پیامبر(ص) بدون اینکه کتب پیشین را خوانده باشد خبر از تعدادی داده است که در انجیل و تورات هم همین تعداد ملک برای جهنم مطرح شده است و این دال بر حقانیت دعوت اوست. لذا فرمود: كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَمَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ وَمَا هِيَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْبَشَرِ. البته این اضلال و هدایت در متن اراده انسان‌ها صورت می‌گیرد نه اینکه خدا از روی اجبر برخی را گمراه و برخی را هدایت می‌کند چه اگر چنین بود دلیلی برای ارسال رسل و انزال کتب نبود. بنابراین نباید از این تعبیر تصور جبرگرایی داشته باشیم.
اینکه انسان جهل خود را رفع کرده و به علم برسد، نیازمند صبوری است و امیدوارم خداوند صبر بر دوری از جهل و رسیدن به دانایی به ما عطا کند.
................................
عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت(ع) گفت: در مورد ملائکه تفاسیر مختلفی شده است؛ برخی که گرایشات علمی دارند، نیروها و قدرت‌های موجود در عالم را همان ملائکه می‌دانند که خیلی دور از واقع است؛ زیرا قرآن کریم آنان را موجوداتی صاحب شعور و حتی اراده می‌داند که البته هیچ وقت عصیان ندارند.
به گزارش پایگاه رسمی اطلاع رسانی مجمع جهانی اهل بیت (ع) - آیت‌الله «مهدی هادوی تهرانی» عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) و استاد درس خارج حوزه علمیه، شنبه اول اردیبهشت ماه در ادامه جلسات تفسیری خود به آیات ۲۶ تا ۳۰ سوره مبارکه مدثر پرداخت که متن سخنان وی به شرح زیر است:
سَأُصْلِيهِ سَقَرَ؛ وَمَا أَدْرَاكَ مَا سَقَرُ ﴿۲۷﴾ لَا تُبْقِي وَلَا تَذَرُ ﴿۲۸﴾ لَوَّاحَةٌ لِلْبَشَرِ ﴿۲۹﴾ عَلَيْهَا تِسْعَةَ عَشَرَ ﴿۳۰﴾ وَمَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَائِكَةً وَمَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً لِلَّذِينَ كَفَرُوا لِيَسْتَيْقِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا وَلَا يَرْتَابَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَالْمُؤْمِنُونَ وَلِيَقُولَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْكَافِرُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَمَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ وَمَا هِيَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْبَشَرِ.
خداوند در ابتدای این سوره خطاب از روی انذار داد و در فراز دوم یعنی از آیه هشتم به دشواری روز قیامت اشاره کرد و فرمود: این روز روزی سخت و طولانی خواهد بود و در فراز سوم این سوره داستان ولید بن مغیره مخزومی مطرح شد. یعنی به او گزارش دادند که پیامبر(ص) کلماتی عربی بیان می‌کند و تو که با ادبیات عرب آشنا هستی برو ببین محمد چه می گوید؛ او وقتی نزد پیامبر(ص) رفت و کلمات قرآن را شنید به شدت متاثر شده و دستان او شروع به لرزیدن کرد و قریش فکر کردند او مسلمان شده؛ ابوجهل به او معترض شد و او هم گفت سخنان محمد(ص) سخنی است که پوست انسان را می‌لرزاند. ولی او بر خلاف حقیقت، این سخنان را جادو دانست.
خداوند در فراز سوم فرمود: ذَرْنِي وَمَنْ خَلَقْتُ وَحِيدًا؛ یعنی او را رها کن من تنها او را خلق کردم و مال فراوانی هم به او دادم و او دشمن آیات ماست. بعد هم به نحوه تفکر و اندیشه ولید لعنت فرستاد و فرمود او مرده باد. در فراز دیگر هم به بحث جهنم پرداخت و فرمود: آنان را در سقر خواهیم انداخت و به توصیف سقر پرداخت و تاکید کرد که همه وجود افراد جهنمی را می‌سوزاند و هیچ چیز از آنان باقی نخواهد گذاشت.
چرا ۱۹ موکل برای جهنم؟
آیه ۳۰ هم فرموده است که ۱۹ فرشته موکلان جهنم و سقر هستند؛ البته در آیه ۲۰ به ملائکه اشاره ندارد ولی در آیه بعد مشخص می‌شود که مراد از عدد ۱۹ تعداد فرشتگان هستند که البته علامه طباطبایی فرموده است که این ابهام نشانه عظمت است. خدا خواسته است بزرگی و عظمت را در این ابهام به کفار نشان دهد زیرا کافران مطالبی از ملک و جن می‌دانستند و اینکه فقط ۱۹ ملک موکل سقر است را به تمسخر می‌گرفتند و می‌گفتند که شما قریشیان که جمعیت زیادی هستید از پس ۱۹ تا برنمی‌آیید؟ خداوند در طولانی‌ترین آیه یعنی ۳۱ توضیح داده است که اصحاب النار مسئولان اداره و مدیریت سقر هستند. اصحاب النار در اینجا به معنای دوزخیان نیست و مراد ملائکه موکل‌اند.
این ملائکه مطیع محض خدا هستند و هیچ نوع مخالفتی با اوامر الهی ندارند و قدرت آنان هم عجیب و غریب است و با قدرت بشری قابل قیاس نیست؛ شیخ طوسی در مورد ملک آورده است که فرشته خلق عظیمی دارد؛ قدرت فراوان دارد و واجد نفس کریم است؛ البته این که حقیقت فرشتگان چیست بر ما پوشیده است.
شیخ طوسی که در حدیث و تفسیر و کلام و رجال سرآمد است، نگاه مادی به ملک و جن دارد و می‌گوید خصوصیات ماده اینها فرق دارد؛ طبق قرآن کریم جن مادی است هرچند از بخشی از عالم ماده است که ما نمی‌توانیم آن را ببینیم و اصطلاحا متعلق به ماده تاریک عالم هستند اما در مورد فرشتگان، متکلمینی چون شیخ طوسی آنان را مادی می‌دانند ولی فلاسفه خیر و آن را از عالم مجردات و عقل می‌دانند. عالم عقل هم بالاتر از عالم مثال و عالم مثال بالاتر از عالم ماده است.
ماهیت جن و ملک
در مورد ملائکه تفاسیر مختلفی شده است؛ برخی که گرایشات علمی دارند نیروها و قدرت‌های موجود در عالم را همان ملائکه می‌دانند که خیلی دور از واقع است زیرا قرآن کریم آنان را موجوداتی صاحب شعور می‌داند و حتی اراده که البته هیچ وقت عصیان ندارند.
خداوند در آیه مورد بحث فرمود: اینها مطیع محض هستند و چیزی نیست که بتوانند دستورات را کم و زیاد کنند. ولی چرا ۱۹ عدد و به تعبیر قرآن تسعه عشر؛ خود قرآن کریم علت این مسئله را فتنه و آزمونی برای انسان‌ها دانسته است؛ شیخ طوسی در تبیان فرموده است که فتنه مشکل و سختی است که آنچه در باطن انسان است بروز می‌دهد؛ زیرا افراد در حالتی که گرفتار نیستند بر خودشان کنترل دارند و خود را مؤمن نشان می‌دهند در حالی که ایمان ندارند و درون خود را بروز نمی‌دهند. خود را خوش اخلاق نشان می‌دهند در حالی که عصبانی هستند و به تعبیر آیت‌الله بهاء‌الدینی بازیگر هستند ولی فتنه وضعیتی است که باعث تجلیات درونی انسان و مکنونات او شده و بخل او یا نیکی او بروز می‌یابد.
خدا فرموده یکی از دلایلی که عدد ۱۹ تعیین شده؛ آزمونی برای کافران است. اینکه تعداد موکلان جهنم ۱۹ فرشته هستند در کتب پیشین مسیحی و یهودی هم آمده است و نشان‌دهنده مبدا الهی قرآن کریم است تا دشمنان پیامبر(ص) به صدق دعوت او یقین بیابند و بر ایمان اهل ایمان به پیامبر(ص) هم افزوده شود.
در انتهای این آیه اشاره فرموده است که خداوند مطلبی را در این آیات بیان فرموده است که عده‌ای آن را می‌پذیرند و به آن ایمان دارند ولی عده‌ای هم آن را نمی‌پذیرند یعنی ما گفتیم تعداد ملائکه سقر ۱۹ عدد است ولی برخی این عدد را نشانه بی حساب و کتاب بودن می‌دانند ولی برخی یقین می‌کنند که پیامبر(ص) بدون اینکه کتب پیشین را خوانده باشد خبر از تعدادی داده است که در انجیل و تورات هم همین تعداد ملک برای جهنم مطرح شده است و این دال بر حقانیت دعوت اوست. لذا فرمود: كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَمَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ وَمَا هِيَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْبَشَرِ. البته این اضلال و هدایت در متن اراده انسان‌ها صورت می‌گیرد نه اینکه خدا از روی اجبر برخی را گمراه و برخی را هدایت می‌کند چه اگر چنین بود دلیلی برای ارسال رسل و انزال کتب نبود. بنابراین نباید از این تعبیر تصور جبرگرایی داشته باشیم.
اینکه انسان جهل خود را رفع کرده و به علم برسد، نیازمند صبوری است و امیدوارم خداوند صبر بر دوری از جهل و رسیدن به دانایی به ما عطا کند.
................................